در این بخش از توصیه های گیاهپزشکی به مفهوم دوره کارنس یا همان مدت ماندگاری سموم می پردازیم، در تعریف ساده تر دوره ی کارنس عبارتند از: مدت زمانی که لازم است پس از سم پاشی، باقی مانده سموم در اثر عوامل طبیعی تجزیه شده، و مقدار آن در سطح میوه و سبزی و سایر محصولات کشاورزی به حد قابل استفاده برسد. امروزه با توجه به افزایش آفات و بیماری های گیاهی گاهی اوقات ناچار به استفاده از سموم می باشیم که هر یک از این سموم بسته به نوع خود دارای دوره ی کارنس خاص خود بوده و باقی مانده سموم مشکلاتی را بوجود می آورد.

چرا دوره کارنس را باید جدی بگیریم؟ باقی مانده سموم چیست و ماندگاری سموم به چه معناست؟

بسیاری مواقع میوه ها را قبل از پایان دوره کارنس (زمانی که پس از سمپاشی باید سپری شود تا باقیمانده سم در محصول به حداقل برسد) به بازار برده و در نتیجه باقی مانده سموم روی بافت میوه ها بتدریج در معده و کبد که وظیفه دفع سموم را برعهده دارد جمع شده و موجب بیماری های مختلف بسیار خطر ناک می شود. باقی مانده سموم در برخی موارد می تواند باعث برهم خوردن تعادل بعضی عناصر مورد نیاز برای سوخت و ساز بدن شده و مکانیسم طبیعی بدن را دچار اختلال می کند.
سمومی که برای دفع آفات گیاهی مصرف می شود باید مدت معینی روی میوه و محصولات کشاورزی باقی بماند تا تجزیه شود. اما چون در بسیاری از موارد محصولات کشاورزی به اقتضای شرایط زودتر از موئد برای عرضه به بازار برداشت می شود، مقداری از سموم در بافت میوه به صورت تجزیه نشده باقی می ماند.

پوست کندن میوه درست است یا با پوست خوردن آن؟

کارشناسان تغذیه معمولا بدون توجه به بحث ماندگاری سموم توصیه می کنند که میوه ها را با پوست استفاده کنید، چون بخش عمده ی مواد غذایی و ویتامین ها در در پوست میوه ها ذخییره شده است. اما توصیه گروه  نمایشگاه کشاورزی به شما این است که در شرایط کنونی کشاورزی غیر ارگانیک به علت وجود باقی مانده سموم مختلف و فراوان در پوست و قسمت هایی از میوه که در تماس مستقیم با سموم قرار گرفته ممکن است ماندگاری سموم ضررات غیر قابل جبران از قبیل انواع سرطان ها به خصوص در بخش معده و روده را به بار آورد.

 در این قسمت از  توصیه های گیاهپزشکی گروه نمایشگاه کشاورزی به بررسی نکات مهم در محلول پاشی، سم پاشی و کود دهی گیاهان می پردازیم، محلول پاشی نوع مهمی از کود دهی است که بسیار سریع تر از کود دهی با آب آبیاری نتیجه داده اما بعنوان سرم برای گیاهان عمل کرده و موقتی نیز می باشد.

باید توجه داشته باشید که محلول پاشی همانطور که بسیار سریع و با گذشت مدت زمان دو الی سه روزه نتیجه را به شما نشان می دهد، به همان سرعت هم مواد غذایی از دسترس گیاه خارج شده و نمی توان بصورت بلند مدت به آن اکتفا کرد و در صورتی که نیاز به محلول پاشی توسط کارشناسان گیاهپزشکی تایید شد این عمل باید در چند نوبت تکرار شود.

در عملیات محلول پاشی و یا سم پاشی باید به کالیبره شدن سم پاش (تنظیم مقدار پاشش و اندازه ی ذرات پودر شده ی آب در سم پاش) دقت زیادی داشته تا به بهترین عملکرد و نتیجه ی مطلوب تر دست پیدا کنیم.

محلولپاشی برگی را زمانی انجام دهید که رطوبت بالاست، زیرا اولا در این شرایط روزنه های گیاه بازتر بوده و جذب بیشتری صورت میگیرد و دوما کمتر ممکن است گیاه تحت تنش قرار بگیرد.

دردمای بالا به هیچ وجه اقدام به محلولپاشی نکنید زیرا در دمای بالا سرعت تبخیر مایعات بالا است و گاهی منجر به سوزندگی گیاهان می شود، قطرات محلول با سرعت بیشتری تبخیر شده و نتیجه خوبی حاصل نمی‌شود. سم پاش باید طوری کالیبره شود که اندازه ذرات به خوبی پودر شده و سطح شاخه و برگ گیاه را به خوبی خیس کند، اما در مواردی که هدف فقط محلول پاشی و تغذیه برگی باشد نباید آنقدر خیس شود که آب از برگ سرازیر شده و اصطلاحا شسته شود.

زمان مناسب برای محلول پاشی:

۱- هنگام طلوع خورشید: به‌دلیل دمای پایین مایع کمتری تبخیر شده وزمان بیشتری خواهد داشت تا به داخل برگ نفوذ کند.

۲- هنگام غروب خورشید و بعد از ظهر که دمای هوا رو به کاهش باشد.

۳- به زبان ساده تر زمان محلولپاشی در حدود ساعت ۷الی ۱۰صبح ویا ساعت ۵ الی ۷ بعد از ظهر می باشد.

۴- درصورتیکه دمای هوا بسیارگرم وخشک باشد در صورت وجود نور کافی می‌توان درساعت ۲ الی ۴ صبح  اقدام به محلولپاشی نمایید.

۵- همه کودهای محلول در آب قابلیت محلول پاشی ندارند، برخی از کودها بسیار غلیظ تهیه شده اند و فقط برای مصارف خاکی توصیه می شوند.

نکات مهم در محلول پاشی ، کود دهی و یا سم پاشی که باید به آنها توجه کرد:

در کشاورزی بهترین شرایط کود دهی گیاهان برای جذب هرچه بهتر کود و یا حتی سم، در فرایند محلول پاشی بهتر است گیاهان سیر آب باشند یا به اندازه ی کافی خاک اطراف ریشه آنها مرطوب باشد زیرا در اینصورت روزنه ها باز بوده و بیشترین میزان جذب مواد غذایی صورت میگیرد.

کودهایی را برای محلول پاشی انتخاب کنید که عناصر ریز مغذی آنها بصورت کلاته باشند(جذب بسیار بالاتری دارند)، کود های سولفاته اغلب به عنوان مصرف با آب آبیاری استفاده می شوند، شدیدا توصیه میشود قبل از هر گونه سم پاشی و یا کود دهی با کارشناسان مجرب گیاهپزشکی مشورت نموده تا متوجه زیان ها ی مربوط به اختلاطانواع سم و کود در مراحل محلول پاشی و سم پاشی در فرایند کود دهی نشوید .

در کنار NPK (بعنوان مثال کود ۲۰-۲-۲۰) و ریز مغذی های استفاده شده برای محلول پاشی و کود دهی گیاهان می توان از ترکیبات حاوی اسید فولویک استفاده نمود تا با اندازه مولکولی بسیار کوچکشان به انتقال و جذب عناصر به داخل گیاه کمک کنند.

در این بخش از توصیه های گیاهپزشکی گروه نمایشگاه کشاورزی به محلول پاشی و سم پاشی درختان و انواع گیاهان می پردازیم. محلول پاشی برگی یکی از عملیات متداول برای رساندن موادغذایی از طریق محلول پاشی برگی کودهای قابل حل در آب به تمام شاخ و برگ گیاه می باشد. محلول پاشی برگی شامل استفاده از کود  یا سم ( سم پاشی ) محلول روی شاخ و برگ گیاهان در قالب یک ترکیب غذایی رقیق شده با آب می باشد. با محلول پاشی درختان، گیاه مواد مغذی را به فرم یونی، از طریق برگ و سایر اندام های هوایی جذب می کند.
محلول پاشی برگی به عنوان یک منبع تامین کننده مواد غذایی لازم برای گیاه بصورت فوری و زود بازده استفاده می شود. محلول پاشی برگی می تواند باعث افزایش محصول با کیفیت، افزایش مقاومت به آفات و بیماری ها که در واقع  نتیجه ی قوی تر شدن گیاه است بشود.

چه موقع باید از محلول پاشی برگی و سم پاشی استفاده کرد؟
تحت بعضی شرایط، محلول پاشی برگی و سم پاشی نتایج بهتری نسبت به کاربرد خاکی کود یا سم دارد.

۱- زمانی که فعالیت و رشد ریشه ها به دلیل تهویه نا مناسب خاک، رطوبت پایین و یا بالای خاک و آلودگی به بیماری نماتد و خسارت آفات و جوندگان کاهش یافته باشد.

۲- وقتی نیاز به رفع سریع کمبود مواد غذایی احساس می شود( با توجه به تشخیص گیاهپزشک). جذب مواد عذایی از طریق برگ خیلی سریع تر از ریشه انجام می شود. یکی از مزیت های محلول پاشی برگی، واکنش سریع گیاه است. راندمان جذب موادغذایی در تغذیه برگی ۸ تا ۹ برابر بیشتر از هنگامی است که کاربرد خاکی صورت گرفته باشد. هنگامی که علائم کمبود ظاهر می شود،محلول پاشی درختان یک راه بسیار سریع اما موقتی است و باید در چندین مرحله تکرار شود.

۳- وقتی دسترسی مواد غذایی در خاک کاهش یافته است. در خاک هایی که به دلیل شرایط نامساعدی مثل: رطوبت بالا و یا خیلی کم خاک، دمای پایین و نامتعادل بودن مقدار عناصر غذایی در خاک ممکن مواد غذایی از دسترس ریشه خارج شوند. بعنوان مثال، دسترسی عناصر میکرو در PH بالا کاهش پیدا می کند. در جنین شرایطی، تغذیه برگی عناصر میکرو موثرترین راه pH خاک هایی با جهت عرضه این عناصر به گیاه می باشد.

۴- زمانی که ریشه ها قادر به جذب کافی مواد غذایی در یک مرحله بحرانی از رشد گیاه نیستند. در زمان اوج نیاز به مواد غذایی، محلول پاشی برگی می تواند به کمک جذب ریشه آمده (مخصوصا رشد مغز) و بسیار کارآمد باشد. گیاهان در مراحل مختلف رشد خود، نیازهای غذایی متفاوتی دارند. در این مواقع کنترل تعادل موادغذایی درخاک مشکل است. تغذیه برگی در مراحل کلیدی رشد گیاه جهت افزایش کمی و کیفی محصول ضروری است.

۵- وقتی که آفات روی سطح شاخ و برگ گیاه بوده و سموم مورد نظر خاصیت تماسی داشته و سیستمیک (قابلیت حرکت در شیره ی گیاهی و انتقال به سایر قسمت های گیاه را ندارند) نیستند سم پاشی باید انجام شود.
۵- وقتی بالا ترین کیفیت محصول مد نظر باشد، محلول پاشی برگی در اواخر دوره رشد رویشی می تواند کیفیت محصول را افزایش دهد.

۶-  زمانی که مقاومت به آفات و بیماری ها مد نظر است، تغذیه برگی با مواد غذایی حاوی فسفر و پتاسیم و بویژه فسفیت پتاسیم می تواند توسعه ی بیماری ها را کاهش داده، افزایش کمی و کیفی محصول را به دنبال داشته و نیاز به سم پاشی را کاهش دهد.

۷- وقتی میزان محصول زیاد و عدم تغذیه کافی و یا برگ ریزی قبل از موعد باعث کاهش گسترش و ضعف ریشه شده باشد. در چنین شرایطی در سال بعد ریشه ها قادر به جذب کافی نیازهای غذایی گیاه نبوده و باید از طریق محلول پاشی برگی این کمبود جبران شود.
گروه نمایشگاه کشاورزی

در این بخش از توصیه های گیاهپزشکی گروه نمایشگاه کشاورزی به علت ترکیدن پوست درختان میوه، ترکیدگی تنه و ترک خوردگی شاخه های درختان میپردازیم. ترکیدگی تنه و ترکیدن پوست درختان امری گاها معمولی بوده و ممکن است دلایل مختلفی را شامل شود. یکی از متداول ترین علل ترکیدگی تنه درخت هوای سرد است. چوب درخت در اثر نوسانات تغییر دما منبسط و فشرده شده، این امر زمانی اتفاق می افتد که در زمستان دما به زیر صفر رسیده بویژه اگر روز قبل تنه درخت در اثر تابش خورشید گرم شده باشد.
اختلاف سرعت انبساط بین چوب داخلی و بیرونی می تواند چنین امری را روی تنه بوجود آورد که ایجاد ترکیدگی می کند. درختان سیب به این نوع ترکیدگی در اثر یخ زدگی حساس هستند.

رویش درختان در خاک های دارای زهکشی ضعیف بویژه به ترکیدگی در اثر یخ زدگی مستعد بوده و مصرف بیش از اندازه ی کود های ازته و رشد رویشی بیش از حد در اثر مصرف این کودها و گرمای زیاد آخر تابستان این امر را تشدید می کند. تنه درختان سیب را دوغ آب سفید می زنند تا از ترک خوردگی در اثر یخبندان جلوگیری نمایند. شرایط مرطوب یا رشد مطلوب به دنبال آب و هوای خشک ممکن است موجب رشد زیاد یا قوی گردد که منجر به ترکیدگی پوست درختان می شود.

آفتاب سوختگی شکل دیگری از آسیب دیدگی بوده که می تواند موجب ترکیدگی تنه یا ترک خوردگی می شود. این نوع خسارت معمولا در زمستان در طرف جنوب یا غرب تنه و شاخه ها بوجود می آید. این خسارت زمانی اتفاق می افتد که سلول های بافت زنده زیر پوست در روز های آفتابی فعال شده و سپس وقتی دمای شب به زیر نقطه انجماد می رسد باعث ترکیدن پوست درختان می شوند.

در بهار بعد این نقاط مرده تغییر رنگ می دهند و افتاب سوخته می شوندو این نوع ترک خوردگی پوست تنه درخت را آفتاب سوختگی می نامند. پوست نازک درختان جوان به آسیب آفتاب سوختگی خیلی حساس هستند.تنه درختان را میتوان رنگ لاتکس سفید رنگ نمود.

ترکیدن پوست درختان در آنهایی که پوست نازک دارند مانند درخت: گلابی , سیب , گیلاس. بسیار دیده می شود . ترک خوردگی ها در واقع می توانند در نتیجه ی زخم های هرس نیز بوجود بیایند. هرس سنگین , خاکورزی دیر هنگام , خاک های شنی و خسارت سمپاشی ها می توانند موجب افزایش خسارت سرمازدگی شوند.ترکیدگی ایجاد شده در هرس زخم هرس می تواند در اثر سرمازدگی بزرگتر شود.
تنه درختان جوان را در پائیز و زمستان با مواد مناسب می پوشانند تا دچار آفتاب سوختگی یا ترک خوردگی نشوند. رنگ سفید به بازتاب نور و گرما از تنه درخت کمک می کند.

در این بخش از توصیه های گیاهپزشکی گروه نمایشگاه کشاورزی به بیماری ترک خوردگی میوه های هسته دار خواهد پرداخت، این بیماری در میوه های هسته دار(به ویژه گیلاس، آلبالو ، آلو و هلو و شلیل انجیری ) بیشتر گزارش شده و یکی از بیماری های مهم در علم بیماری شناسی گیاهی می باشد. که در نتیجه بارش باران و یا عملیات آبیاری سنگین قبل از برداشت ایجاد میشود بعنوان یکی از مهمترین مشکلاتی است که اکثر باغداران و بهره برداران هسته دار با آن مواجه هستند و بازارپسندی و فروش محصول بشدت تحت تاثیر قرار میگیرد. اصولا بعد از یک بارندگی و نیز عملیات آبیاری در اواخر دوره رشد میوه، مقدار قابل توجهی آب بوسیله میوه جذب میشود بطوریکه در ادامه، نیرویی بسمت بیرون و پوست وارد میشود و زمینه ترکیدگی را از نازکترین بخش میوه فراهم میکند.
بنابراین توصیه میشود با اعمال مدیریت صحیح آبیاری در طول دوره رشد و به ویژه مراحل پایانی رشد میوه و نیز کاهش میزان بار درخت (تنک کردن میوه در مراحل اولیه رشد میوه) میتوان زمینه ایجاد تنشهای فیزیولوژیکی و ترکیدگی در ارقام حساس را کاهش داد. میوه های با میزان بالای کلسیم و بر در پوست شان دارای استحکام و سفتی بیشتر و دیواره های سلولی قوی تر بوده و در نتیجه به عارضه ترکیدگی میوه حساسیت کمتری خواهند داشت.
محلولپاشی برگی با کودهای حاوی کلسیم و بر در اواخر دوره رشد میوه با تنظیم شیب اسمزی در سرتاسر پوست میوه، جریان ورود آب به میوه را کاهش داده و در برخی موارد متوقف خواهد کرد (به عبارتی دیگر کودهای کلسی بر با کاهش فشار اسمزی در قسمت های مختلف میوه باعث می شوند که جذب آب بوسیله میوه بسیار کاهش یابد) و زمینه ترکیدگی احتمالی در اثر بارش باران و یا آبیاری کاهش می یابد.

عنصر مس هم نقش بارزی در افزایش ضخامت دیواره سلولی، بهبود استحکام و سفتی پوست و نیز حفظ یکنواخت و همگن بودن بافت پوست در قسمت های مختلف میوه دارد به طوری که با بهبود سنتز لیگنین، پکتین، سلولز و ترکیبات الکلی غیر قابل حل در دیواره سلولی، نقشی بسیار مهم در کاهش میزان ترکیدگی میوه ارقام هسته داران ایفا می کند. در مقابل، استفاده بیش از حد کودهای ازته، ضخامت پوست را در ارقام هسته دارن کاهش می دهد و به طور مثال دریافت کود ازته بیش از حد باعث بروز ترک خوردگی هسته در ارقامی از هلو می شود. همچنین، استفاده بیش از حد کودهای ازته، آسیب و خسارات احتمالی در حین برداشت، انبارداری و حمل و نقل را افزایش داده و بازارپسندی و عمر تازه خوری میوه را کاهش میدهد.

تمایز کودهای حاوی فسفات و فسفیت:
فرمول شیمیایی فسفیت (H۲Po۳– )
فسفات تنها در فرایند تولید انرژی ATP و فتوسنتز دخیل اند ولی فسفیت علاوه بر تحریک رشد رویشی و زایشی گیاه منجر به کنترل طیف گسترده ای از عوامل بیماری زای قارچی بویژه قارچ های خانواده Oomycete می گردد. فسفیت به علت درا بودن یک اکسیژن کمتر از فسفات، سرعت حرکت آن بسیار بیشتر بوده و طی مدت زمان کوتاهی ، در سرتاسر اندام گیاهی انتشار می یابد.

نقش فسفیت پتاسیم در بهبود کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی:

افزایش تعداد گل و تعداد میوه (فروت ست)افزایش تعداد برگ و میزان فتوسنتز گیاهافزایش وزن و گسترش ریشهافزایش وزن و ندازه میوهزودرسی محصولبهبود و افزایش قابلیت انبارداربی محصول

نقش فسفیت پتاسیم در کنترل عوامل بیماری زا ی گیاهی:

شیوه حرکت فسفیت پتاسیم در گیاه: فسفیت پتاسیم ، سمی سیستمیک آلی علیه عوامل بیماری زای قارچی و باکتریایی خاکزاد و هوازاد که به صورت دو طرفه از بالا به پایین و از پایین به بالا حرکت کرده و دارای خاصیت پیشگیری ، ایمن سازی و مداوا کنندگی می باشد.شیوه مقابله فسفیت پتاسیم با عوامل بیماری زا: نتیجه تحقیقات در زمینه کنترل قارچ فایتوفترا (Phytophtora sp.) بیانگر آن است که ترکیبات حاوی فسفیت موجب اختلال در متابولیسم های فسفر و تجمع پلی فسفات و پیروفسفات درون عامل بیماری زا می گردند که مهمترین عامل موثر در برهم ریختن واکنشهای آنابولیستی پیروفسفوریلاز و تجمع پیروفسفات می باشد.

از سوی دیگر تجمع فسفیت مانع از فعالیت چندین آنزیم در مسیر فرایند تولید گلیکوتیک پنتوزفسفات و اکسیداتیو پنتوزفسفات در قارچ فایتوفترا می شود.

در مجموع فیتواکسین ها با ایجاد تغییرات در ساختمان دیواره سلولی میزبان، محدودنمودن دسترسی ضروری و ایجاد تغییراتی در سرعت متابولیسم میزبان به نحوی که گیاه در موقعیت بهتری از دفاع خود در برابر بیمارگر قرار گیرد، موجب افزایش مقاومت میزبان در برابر بیمارگر و در نهایت تقلیل میزان آلودگی می شود.

مزایای فسفیت پتاسیم در مقایسه با سایر سموم رایج:

محدودیت زمان جهت ورود به مزرعه پس از محلولپاشی تنها ۴ ساعت بوده و دوره کارنس آن صفر است.عاری از هرگونه ترکیب سیستمیک می باشد.دارای درجه سمیت بسیار کم و LD۵۰ آن حدود ۲۰۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم است و هیچ گونه اثر سوء روی انسان، ماهی و زنبور و حیات وحش ندارد.هیچگونه باقی مانده ای در طبیعت بر جای نمی گذارد.